گياهان دارويي، از ارزش و جايگاه ويژه‌اي در تامين بهداشت و سلامت جوامع هم به لحاظ درمان و هم پيشگيري، برخوردار بوده و هستند. رازيانه، با نام علمي Foeniculum Mill Vulgare‎ گياهي است ديپلوئيد، چندساله، علفي، معطر و پايا از خانواده چتريان که منشا آن نواحي مديترانه و جنوب اروپا گزارش شده است و به دليل کاربردهاي متعدد آن (داروسازي، صنايع غذايي و آرايشي - بهداشتي) در حال حاضر در اکثر نقاط جهان مانند جنوب و مرکز اروپا، کشورهاي آسيايي (هندوستان، ژاپن و چين ) و بسياري از کشورهاي آفريقايي و همچنين در برزيل و آرژانتين زمين‌هاي زراعي وسيعي زير کشت آن قرار دارد . پراکنش طبيعي رازيانه در ايران مناطق شمالي و غربي کشور را در برمي‌گيرد. در اين تحقيق، اثرات متغيرهاي نسبت حلال به ماده خشک، دماي استخراج، زمان استخراج و نسبت آب به اتانول در حلال مصرفي، در قالب طرح مرکب مرکزي و با بکارگيري روش سطح پاسخ در سه تکرار، بر روي راندمان استخراج به طور جداگانه براي دو اندازه ذره تحت بررسي (مش‌هاي ‎35‎ و ‎18‎) در دستگاه کلونجر بررسي شد و شرايط بهينه در محدوده تحت بررسي، شامل نسبت حلال به ماده جامد (۱-‎۴)، زمان استخراج (۳۰۰-‎۶۰ دقيقه)، زمان استخراج (۷۸-‎۵۰ سانتي گراد) و نسبت آب به اتانول در حلال (۱۰-‎۱۲ درصد) براي کاربرد در اشل نيمه‌صنعتي (پايلوت پلنت) تعيين گرديد. دماي استخراج در هر دو اندازه ذره تحت بررسي، اثرات معني داري بر روي راندمان استخراج دارند. به گونه‌اي که با افزايش دماي بکار رفته، راندمان افزايش مي‌يابد. بيش‌ترين تاثير متغير دما، در هر دو اندازه تحت بررسي، در محدوده بيش از ‎70‎ درجه سانتي گراد مشاهده شد. با افزايش زمان استخراج، در هر دو مش بندي تحت بررسي، به تدريج راندمان استخراج افزايش يافته و سپس روند کاهشي نشان مي‌دهد. به گونه‌اي که در مش ‎35‎، اثرات افزايشي زمان استخراج تا حدود ‎230‎ دقيقه و در خصوص مش ‎18‎ تا حدود ‎200‎ دقيقه ادامه يافته و سپس روند نزولي نشان مي‌دهد. نسبت حلال به ماده خشک، در هر دو مش تحت بررسي، اثر معني داري بر روي راندمان استخراج، برجاي مي گذارد، به گونه‌اي که با افزايش نسبت حلال به ماده خشک، راندمان استخراج به صورت خطي، افزايش مي يابد. در هر دو اندازه ذرات تحت بررسي، افزايش نسبت آب به اتانول در حلال مصرفي، باعث افزايش راندمان استخراج گرديد. مقايسه راندمان استخراج در دو اندازه ذره تحت بررسي، نشان دهنده کار ايي بالاتر مش ‎35‎ نسبت به ‎18‎ بود. شرايط بهينه حاصل از روش سطح پاسخ در دو اندازه ذره تحت بررسي به شرح زير مي‌باشد: الف - نتايج بهينه‌سازي متغيرهاي تحت بررسي در فرآيند با مش ‎35‎، با راندمان استخراج ۹۲/‎۳ درصد (وزني/وزني)؛ نسبت حلال به ماده خشک: ‎۳/95‎ ؛ زمان استخراج: ‎206‎ دقيقه ؛ دماي استخراج: ‎85‎ درجه سانتي گراد و ؛ نسبت آب در حلال مصرفي: ۵/‎۶۲ درصد. ب- نتايج بهينه‌سازي متغيرهاي تحت بررسي در فرآيند با مش ‎18‎ ، با راندمان استخراج ‎۲/25‎ درصد (وزني/وزني) ؛ نسبت حلال به ماده خشک: ‎۳/87‎ ؛ زمان استخراج: ‎151‎ دقيقه ؛ دماي استخراج: ‎82‎ درجه سانتي گراد و ؛ نسبت آب در حلال مصرفي: ‎۶۷/2‎ . ميانگين راندمان عصاره‌گيري در شرايط آزمايشگاهي در مش ۳۵، ۳/‎۱۴ درصد (وزني/حجمي) و در مش ۱۸، ۸/‎۹ درصد (وزني/حجمي) بود. در حالي که ميانگين راندمان استخراج در پايلوت پلنت، ۵/‎۷ درصد (وزني/حجمي) بود