مالكيت فكري (Intellectual Property=IP) در معناي عام خود عبارت است از حقوق قانوني منتج از فعاليت ذهني و فكري در زمينه هاي صنعتي، علمي، ادبي و هنري.
حقـــوق مالکيت فکري به دو بخش مالکــــيت صنعتي و حق انحصاري اثر تقسيم مي شود.
مالکيت صنعتي (Industrial Property) خــود در برگيرنده حقــوق قانوني مربوط به دارايي هاي فکــري نظير موارد ذيل است:
-
اختراع ثبت شــده (Patent)
-
اختــــراعات کوچک (Utility Models)
-
طرحهاي صنعتي (Industrial Designs)
-
نشانه هاي جغرافيايي(Geographical Indications)
-
علائم تجاري-خدمات (Trade & Service Marks)
-
رازهاي تجاري (Trade Secrets)
-
معاهده همكاري اختراع PCT
حق انحصاري اثر (Copyright) نيز مربوط است به حقوق پديدآورندگان آثار ادبي و هنري.
كشورها به دو دليل اصلي قوانيني را جهت حمايت از مالكيت فكري وضع مي كنند. اول بيان قانوني حقوق معنوي و اقتصادي افراد خلاق در ارتباط با آنچه كه خلق مي كنند و حقوق عموم براي دسترسي به دستاورد اين افراد. دوم توسعه و ترويج خلاقيت ها و گسترش و كاربردي كردن نتايج آنها و نيز تشويق تجارت منصفانه كه در رشد اقتصادي و اجتماعي مؤثر خواهد بود.
حمايت قوى و مؤثر از حقوق مالکيت فکري سنگ بنايى است براي ايجاد سرمايه گذارى سالم در تحقيقات، علم و فنآوري که يک رشته مزاياى بلند مدت اقتصادى به دنبال دارد. برخى از پي آمدهاي اين حمايتها به قرار ذيل است:
- پديد آمدن انگيزه براى نوآورى و در نتيجه ايجاد محيطى که در آن به نوآورى پاداش داده مى شود.
- تشويق کشف روش هايى براى توليد و توزيع فرآورده هاى موجود با هزينه کمتر.
- دعوت به عرضه محصولات؛ دانش فنى و خدمات جديد، کم خطر و مؤثر.
- ايجاد انگيزه براى بازارهاى داخلى از طريق پذيرش و بهبود محصولات و فن آورى هاى موجود. تشويق انتقال دانش فنى.
- کارآفرينى چه درصنايع پايه و چه در صنايع پشتيبان در تمامى سطوح اقتصاد.
- ايجاد نيروى کار باکيفيت بالا تر و با فن آشناتر از طريق آموزش ضمن کار، در ارتباط با انتقال دانش فنى.
- افزايش سرمايه هاى جديد که مى توان آن ها را به منظور توسعه اقتصادى به کار انداخت.
- تحقق پيشرفت هايى که به ارتقاء سطح تکنولو ژى درسرتاسر جهان مدد خواهند رساند.