سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران

به گزارش روابط عمومی، همزمان با هفته گرامیداشت پدافند غیرعامل و با شعار محوری «ارتقای آمادگی زیرساختی در برابر بحران‌ها و مخاطرات طبیعی»، خبرهای خوشی از سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران در حوزه فناوری‌های فضایی به گوش می‌رسد. ماهواره زلزله‌شناسی آیات پس از سال‌ها تحقیق و طراحی فشرده، آماده ورود به مرحله ساخت است.

دکتر غلامرضا محمدخانی، رئیس پژوهشکده برق و فناوری اطلاعات سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران، در گفت‌وگویی اختصاصی با روابط عمومی، جزئیات این طرح ملی و اهمیت حیاتی آن برای کاهش خسارات بلایای طبیعی در کشور را تشریح کرد.

آقای دکتر محمدخانی، ماهواره «آیات» به عنوان یکی از طرح‌های کلان ملی در حوزه فضا مطرح شده است. لطفاً بفرمایید این طرح در چه مرحله‌ای قرار دارد و چه جایگاهی در میان اولویت‌های سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران شما کسب کرده است؟

دکتر محمدخانی: ماهواره «آیات» یک طرح ملی بسیار مهم است که در پژوهشکده برق و فناوری اطلاعات سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران پیگیری شده است. خوشبختانه، پس از گذراندن مراحل تحقیق و طراحی دقیق، این طرح اکنون آماده ورود به مرحله ساخت است. این پروژه پس از تصویب در کارگروه اقلیم فضا، در دستور کار شورای عالی فضا قرار گرفته است. هدف اصلی ما بهره‌گیری از فناوری‌های نوین فضایی برای ارتقای آمادگی کشور در برابر بلایای طبیعی است.

• ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی خود، همواره در معرض خطر زلزله‌های مخرب است. هدف اصلی ماهواره «آیات» دقیقاً چیست و چگونه می‌تواند در این زمینه به ما کمک کند؟

دکتر محمدخانی: همانطور که می‌دانید، ایران بر روی کمربند زلزله آلپ-هیمالیا قرار دارد و سالانه خسارات جانی و مالی قابل توجهی متحمل می‌شود. ماهواره «آیات» با هدف مشخصی طراحی شده است، رصد پیش‌نشانگرهای زلزله در لایه یونوسفر. یونوسفر، که لایه‌ای در ارتفاع ۵۰ تا ۱۰۰۰ کیلومتری جو زمین است، پیش از وقوع زلزله‌های شدید، دستخوش تغییرات مشخصی می‌شود. این تغییرات شامل نوسانات تراکم الکترون‌های آزاد، تغییرات دمایی و اختلالات الکترومغناطیسی است.

•  سنجنده‌های این ماهواره دقیقاً چه قابلیت‌هایی خواهند داشت و پوشش‌دهی آن چگونه خواهد بود؟

دکتر محمدخانی: ماهواره «آیات» مجهز به سنجنده‌های پیشرفته‌ای خواهد بود که این تغییرات یونوسفری را به صورت لحظه‌ای رصد می‌کند. نکته مهم این است که این ماهواره قادر است تمام نقاط کشور، از جمله مناطق دورافتاده، را به طور یکسان پوشش دهد.

• مهم‌ترین دستاورد مورد انتظار از این رصد ۲۴ ساعته چیست؟ آیا می‌توانیم به پیش‌بینی دقیق زلزله امیدوار باشیم؟

دکتر محمدخانی: رصد ۲۴ ساعته ماهواره «آیات» در صورت موفقیت، این امکان را فراهم می‌کند که ما بتوانیم برای مدت کوتاهی پیش از وقوع زلزله، هشدار صادر کنیم. این «زمان طلایی» بسیار حیاتی است و می‌تواند برای آماده‌سازی سازوکارهای امدادی، تخلیه مناطق پرخطر و در نتیجه، کاهش چشمگیر تلفات جانی و مالی به کار گرفته شود. البته باید تأکید کنم که پیش‌بینی دقیق زلزله همچنان یکی از بزرگترین چالش‌های علمی جهان است و ما با احتیاط علمی در این مسیر حرکت می‌کنیم. هدف اصلی، ارائه داده‌های ارزشمند برای افزایش آمادگی است.

•  آیا کاربرد ماهواره «آیات» محدود به زلزله‌شناسی است، یا می‌تواند در حوزه‌های دیگر نیز مفید واقع شود؟

دکتر محمدخانی: اگرچه کاربرد اصلی آن در زلزله‌شناسی است، اما داده‌های یونوسفری که این ماهواره جمع‌آوری می‌کند، در حوزه اقلیم فضا و هواشناسی نیز کاربرد فراوان دارد. اطلاعات یونوسفری می‌تواند در بهبود پیش‌بینی وضعیت جوی، افزایش دقت سیستم‌های ناوبری ماهواره‌ای و همچنین بهبود کیفیت پوشش لینک‌های رادیویی برد بلند، نقش مؤثری ایفا کند.

•  در پایان، جناب آقای دکتر محمدخانی، این فناوری چه تأثیری بر تحقیقات علمی و آمادگی زیرساختی کشور خواهد داشت؟

دکتر محمدخانی: ماهواره «آیات» یک گام بزرگ در جهت بومی‌سازی فناوری‌های فضایی پیشرفته است. این فناوری نه تنها داده‌های ارزشمندی را برای دانشمندان ایرانی در زمینه تحقیقات زلزله‌شناسی و مطالعات جو بالای زمین فراهم می‌کند، بلکه به طور مستقیم در ارتقای آمادگی زیرساختی کشور در برابر بحران‌ها و مخاطرات طبیعی نقشی مؤثر خواهد داشت. این پروژه، نشان‌دهنده عزم ملی ما برای استفاده از علم و فناوری در حفظ جان و مال مردم است.

• از شما سپاسگزاریم.